Stewia jest rośliną stosowaną jako środek słodzący i suplement ziołowy. Pochodząca z Ameryki Południowej stewia jest do 300 razy słodsza od cukru stołowego i jest używana do słodzenia napojów i parzenia herbaty od XVI wieku. W ostatnich dziesięcioleciach stała się bardziej popularna, ponieważ konsumenci poszukują niskokalorycznych substytutów cukru.
FDA zakazała stosowania stewii w latach 90 ubiegłego wieku, ale obecnie dopuszcza oczyszczony składnik stewii jako dodatek do żywności. Prowadzone są badania nad pewnymi substancjami chemicznymi naturalnie występującymi w stewii, które mogą powodować mutacje genetyczne i raka.
W tym artykule omówiona zostanie historia stewii i ryzyko zachorowania na raka.
Roślina Stewia
Stewia, której naukowa nazwa brzmi Stevia rebaudiana, jest rośliną liściastą, która wyglądem przypomina nieco miętę. Jej liście są od wieków używane w Ameryce Południowej. Plemiona w Paragwaju, Brazylii i Boliwii stosowały liście stewii do słodzenia herbat i tradycyjnych leków.
Liście stewii mają do 150 razy większą słodycz niż cukier. Użytkownicy twierdzą, że stewia ma łagodny, przypominający lukrecję smak, który jest lekko gorzki.
Stosowanie liści stewii i surowych ekstraktów ze stewii nie jest uznawane przez FDA za ogólnie uznane za bezpieczne (GRAS) i nie jest dozwolone ich importowanie do Stanów Zjednoczonych w celu stosowania jako substancji słodzących.
Substancja słodząca
Substancje słodzące ze stewii są wytwarzane poprzez ekstrakcję związku zwanego glikozydami stewiolowymi z liści rośliny stewii i oczyszczenie go w celu usunięcia niektórych gorzkich cech występujących w surowym ekstrakcie. W trakcie tego procesu słodycz ekstraktu ze stewii może wzrosnąć do 300 razy bardziej słodkiego niż cukier.
Wszystkie glikozydy stewiolowe mają wspólny podstawowy szkielet zwany „stewiolem”. Należą do nich związki takie jak stewiozyd i wiele różnych form rebaudiozydu, z których najbardziej rozpowszechniony jest rebaudiozyd A (lub reb A).
Słodziki ze stewii są również używane przez producentów jako składnik napojów (takich jak napoje gazowane dietetyczne, soki light lub niskosłodzone i wody smakowe), owoców w puszkach, przypraw i produktów mlecznych (takich jak lody, mleko smakowe i jogurty).
Należy pamiętać, że choć stewia jest naturalna, w procesie wytwarzania wielu produktów dodawane są dodatkowe składniki, takie jak erytrytol (alkohol cukrowy) i inne substancje aromatyzujące.
Smak stewii różni się w zależności od osoby. Ogólnie rzecz biorąc, w porównaniu z cukrem, potrzeba więcej czasu, aby poczuć „słodki” smak. Większość osób twierdzi jednak, że słodki smak utrzymuje się dłużej.
Glikozydy stewiolowe
Stewia zawiera osiem glikozydów. Są to słodkie składniki wyizolowane i oczyszczone z liści stewii. Glikozydy te obejmują:
- Stewiozyd
- Rebaudiozydy A, C, D, E i F
- Stewiolbiozyd
- Dulkozyd A
Stewiozyd i rebaudiozyd A (reb A) są najobficiej występującymi spośród tych składników.
Chociaż zarówno stewiozyd jak i reb A zostały uznane za mutagenne (proces generowania mutacji genetycznej) w badaniach laboratoryjnych na zwierzętach, nie wykazano tych efektów w przypadku dawek, na które narażeni są ludzie.
Ogólnie uznawane za bezpieczne
Glikozydy stewiolowe o wysokiej czystości mają status GRAS. GRAS wymaga konsensusu ekspertów, że dany składnik żywności jest bezpieczny dla jego zamierzonego zastosowania.
W 2008 roku FDA dokonała pierwszego oznaczenia GRAS dla substancji słodzącej stewii, rebaudiozydu A. Według FDA całe liście stewii i surowe ekstrakty z liści stewii nie są zatwierdzonymi dodatkami do żywności, ponieważ nie ma wystarczających informacji toksykologicznych.
Czy stewia może powodować raka?
Jak dotąd nie ma jednoznacznych dowodów na to, że stewia powoduje raka, jeśli jest stosowana w odpowiednich ilościach. Według American Cancer Society, stewia wydaje się być bezpieczna, jeśli jest stosowana z umiarem.
Różni badacze ocenili bezpieczeństwo glikozydów stewiolowych i doszli do wniosku, że są one bezpieczne zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci. Jednak w przeglądzie badań z 2017 roku zauważono, że chociaż słodziki pochodzące ze stewii zyskują coraz szersze zastosowanie, nie przeprowadzono badań dotyczących ich długoterminowego wpływu na ryzyko zachorowania na raka.
Czy stewia może pomóc w walce z rakiem?
Niektóre badania sugerujące, że stewia może być pomocna w zapobieganiu lub zwalczaniu niektórych nowotworów.
Badanie z 2012 r. dotyczące glikozydu występującego w roślinach stewii sugeruje, że może on pomóc w przyspieszeniu śmierci komórek nowotworowych w ludzkiej linii raka piersi.
W badaniu z 2013 r. naukowcy odkryli, że pochodne glikozydu stewiolowego miały toksyczny wpływ na kilka linii komórek nowotworowych. Należały do nich białaczka, rak piersi, płuc i żołądka.
Badania nad stewią są jednak ograniczone. Konieczne jest przeprowadzenie większej liczby badań dotyczących powiązań między stewią, a rakiem.
Ważne uwagi
Spożywanie zbyt dużej ilości cukru może prowadzić do przybierania na wadze, problemów z poziomem cukru we krwi i zwiększonego ryzyka chorób serca. Wybór słodzika, takiego jak stewia, może pomóc w zmniejszeniu ilości dodawanego cukru w diecie.
Trwają badania nad korzyściami i zagrożeniami związanymi ze stewią, ale w badaniach wykorzystuje się różne rodzaje roślin, różne metody ekstrakcji i różne części roślin, co utrudnia porównywanie danych z różnych badań. Ponadto wiele z tych badań jest sponsorowanych przez przemysł stewii.
W niektórych przypadkach suplementy i ekstrakty ze stewii zawierają podrobione składniki. Dla własnego bezpieczeństwa ważne jest, aby kupować produkty posiadające certyfikat potwierdzający zawartość co najmniej 95% glikozydu stewiolowego.
Niektóre produkty ze stewii zawierają również alkohol cukrowy. U osób wrażliwych na alkohol cukrowy mogą wystąpić wzdęcia, skurcze brzucha, mdłości i biegunka, choć jeden rodzaj alkoholu cukrowego, erytrytol, stwarza mniejsze ryzyko wystąpienia tych objawów niż inne.
Pomimo kilku przerażających artykułów na ten temat, National Cancer Institute, część National Institutes of Health, stwierdził, że sztuczne słodziki, takie jak stewia, nie powodują raka.